El Museo de Bellas Artes de Bilbao presenta la exposición Womanology que muestra la excepcional colección del residente bilbaíno José Ramón Prieto. Se trata de una colección privada de arte contemporáneo que se ha reunido en las últimas dos décadas y cuya singularidad radica en el hecho de que está compuesta únicamente por obras de mujeres artistas.
Sin embargo, esto no fue planificado de antemano; en cambio, la colección tomó forma gradualmente a medida que José Ramón Prieto descubrió artistas y obras relacionadas con sus experiencias y su gusto personal, y como su juicio fue refinado a lo largo de los años en sus visitas a los museos, galerías, ferias y bienales, principalmente en compañía de Ana San José.
Él mismo lo reconoce en el prólogo del catálogo publicado por el museo para la ocasión: Aunque no era un experto cuando entré por primera vez en el mundo del arte, me preguntaba por qué, consciente de la existencia de tantas mujeres excepcionales en todas las esferas de la cultura, ciencia y política, esto no se reflejó más notablemente en las bellas artes o la música. ¿Cómo fue posible que la presencia de mujeres artistas en el siglo XX todavía estuviera tan silenciada, dado que tenían plenas capacidades, formación, inspiración y talento?
La intención y audacia de registrar esta realidad se reflejan en el catálogo de la exposición, entre cuyos colaboradores se encuentra la historiadora Manuela Mena, quien trabajó como Curadora Senior de Pintura del Siglo XVIII y Goya en el Museo Nacional del Prado, y la filóloga, historiadora y crítica de arte Ángela Molina. El ensayo de Mena traza una genealogía de las mujeres artistas en la historia del arte, mientras que el de Molina ofrece un examen crítico de la colección llena de sugerencias y referentes.
La oportunidad de exponer este importante conjunto de obras se debe ahora a su incuestionable interés y a la generosidad de José Ramón Prieto, quien hace unos meses también donó al museo la obra Weave II de 2001 de Dora Salazar, que ahora se expone en la galería 32. Sin embargo, también se debe a la creciente atención que esta institución ha estado prestando a las mujeres artistas en los últimos años. Exposiciones pioneras como Women Impressionists (2001) y Kiss Kiss Bang Bang (2007) son las precursoras de iniciativas más recientes, como el programa Emak, que busca impulsar la representación de las mujeres artistas en la colección.
Con este propósito añadido, los visitantes del museo pueden descubrir la Colección José Ramón Prieto a través de esta exposición, comisariada por la historiadora del arte y gestora cultural Lourdes Fernández. El artista Xabier Salaberria ha colaborado en el montaje, que está abierto y da a cada pieza su propia voz.
ERAKUSKETAREN KATALOGOA
Egileak: Manuela Mena eta Ángela Molina
ISBN: 978-84-18171-09-3
Argitaratze-data: 29/04/2021
Hizkuntza: Gaztelaniaz, euskarazko eta ingelesezko gehigarriarekin
Neurriak: 23 x 31 zm
Koadernaketa: Azal gogorra
Orrialde kopurua: 192
Ilustrazio kopurua: 46 (kolorea)
Womanologyk Linette Yiadom-Boakyek izen bereko pinturatik hartu du bere izenburua, normalean kanpotarrak erretratatzen baititu, egiazkoan benetako jendea, emakume kontaezinekin historian zehar gertatu dena. Ángela Molinak testuan aitortzen duen bezala, bilduman emakume artisten lanak dira nagusi, haiek gezurtatu eta mugatzen dituen herentzia kulturalarekiko ezinegona ezkutatzen ez dutenak ‘.
47 lanak 37 artistak sortu zituzten, horietako batzuk nazioartean ospetsuak, 1911 (Louise Bourgeois) eta 1977 (Lynette Yiadom-Boakye) artean jaioak. Erakusketak ia bilduma osoa erakusten du (35 artistaren 43 lan), eta nazioarteko eta tokiko arte garaikidearen eszenan izen nabarmenak biltzen ditu, hala nola Marina Abramovi, Ana Laura Aláez, Louise Bourgeois, Carmen Calvo, Ángela de la Cruz, Tracey Emin, Jenny Holzer, Donna Huanca, Cristina Iglesias, Barbara Kruger, Elizabeth Peyton, Dora Salazar, Monika Sosnowska, Tatiana Trouvé, Azucena Vieites eta Kara Walker.
Susan Philipszen soinu-instalazioa eta Jenny Savilleren arkatzezko marrazkia orain ezagutzera ematen ari diren bildumari berriki egindako gehigarriak dira.
Womanologia ez da arte-estilo bakar baten ingurukoa, baizik eta lengoaia garaikide askotan oinarritzen da: Pop Art, kontzeptualismoa, minimalismoa, informalismoa, abstrakzio geometrikoa, Povera Artea, konstruktibismoa, neobarrokoa, espresionismoa eta fotorrealismoa. Tamaina handiko margolan asko daude, mota guztietako diziplina artistikoen erakusketaz gain, hala nola pintura, eskultura, marrazkia, grabatua, argazkia – askotan jarduketen ondoriozkoa – mihiztatzeak, bideo-instalazioak eta soinu-lanak, elkarren artean erlazionatuta daudenak eta bildumagilearen sentsibilitate sakon eta bikaina partekatzen dutenak.
Lan horietako gehienak XXI. mendekoak dira, eta, beraz, Louise Bourgeois bera ere, aurreko belaunaldi batekoa, 2007an, hil baino hiru urte lehenago, egin zuen Mujer embarazada gouache batekin ordezkatuta dago. Lanik zaharrena Pietà argazkigintza da, 1983an Marina Abramovire-k eta Ulay-k egindako emanaldi batean ateratakoa. Garaikideena Jenny Savilleren Estudio para Pietà I arkatzez egindako marrazkia da, 2021ean egina eta eskuratua. Beraz, erakusketaren garaia ikonografia katolikoan emakumearen irudi paregabeetako baten berrinterpretazio garaikidearekin hasi eta amaitzen da, Ama Birjinak gorpuztua, Petah Coyneren Untitled # 959 piezan bezala.
Saville Erresuma Batuko artista gazteen taldeko kidea zen, eta nazioartean ospea lortu zuen 1980ko amaieran. Tracey Emin ere taldeko kide izan zen, emakumeen sexualitateari buruzko bere lanekin. Hemen, tapaki bordatu ironiko batekin irudikatuta dago. Ehungintza metafora gisa erabiltzea emakume artisten beste praktika bereizgarri bat da, Elena del Riveroren obran ere ikusten den bezala.
Bildutako lanak gai garrantzitsuei buruzko hausnarketa dira, hala nola generoaren eraikuntza, munduaren ikuspegi femeninoa, sexualitatea, psikoanalisia, feminismoa, denboraren iheskortasuna, artearen esanahia, bizitza modernoaren ideiaren porrota, erlijioa eta heriotza. Kultura eta diziplina anitzeko taldea osatzen dute, eta Anna Malagrida argazkilariak bezala, ikusleak gure mundu garaikidean murgiltzera bultzatzen ditu.
Hannah Collins eta Vera Lutter bezalako argazkilariek denbora izoztuarekin eta memoriarekin zerikusia duten lan estetiko islatzaileak dituzte ardatz.
Jakina, ikonografia femeninoari eta gorputz femeninoari buruzko hausnarketak bildumako hainbat artista hartzen ditu, ikuspegi ugari hartzen dituztenak. Alicja Kwadek Afroditaren mito klasikoaren zatiak biltzen dituen portzelanazko irudi bat aurkezten du; mitoa Ana Laura Aláezen obran ere entzuten da, kasu honetan Narciso, pop kulturaren lentearen bidez tenkatua. Eve Sussman ere mitologian oinarritzen da emakume sabindarren bortxaketaren erromatar kondaira filmean berrinterpretatzeko, eta Camille Henrot ere latindar tradizioan oinarritzen da eta gaur egungo komunikazio teknologiekin lotzen du.
Hausnarketa historikoa beste artista batzuen abiapuntua da. Adriana Varejãok Brasilgo historia koloniala gaitzesten du, Portugalgo tradizioaren ezaugarri bereizgarri bat berrinterpretatuz: azulejua, metafora kultural gisa funtzionatzen duena. Kara Walkerrek Amerikako Estatu Batuetako arraza-desberdintasuneko istorio bortitzekin egiten digu topo.
Irudiaren eta hizkuntzaren boterea oso ikuspegi desberdinetatik interesatzen zaie Barbara Kruger, Jenny Holzer eta Laure Prouvost artistei, psikoanalisia, ideia feministak eta adimen artifiziala barne.
Beste ikuspegi batzuk pintatzeko egintzan zentratzen dira. Horren adibide dira Caro Niederer eta bere natura hil probokatzailea, Afrikarekiko grina gogorarazten duena. Donna Huancak pigmentu eta ukimen-dohain indartsuekin lan egiten du bere emanaldiekin lotutako pinturetan, non bere boliviar sustraien berpizkunde kultural batean oinarrituta lan egiten duen. Obra figuratibo batean, Elisabeth Peytonek omenaldi sotila egiten dio Camille Claudel eskultore frantziarrari, artearen historiako forgottenetako bati. Era berean, Marlene Dumasek hainbat gai aztertzen ditu, hala nola erotismoa, zaurgarritasuna eta emakumeen gorputzaren ikuspegi maskulinoa, irudien artxibo pertsonal heterogeneoan oinarritutako tinta delikatuetan eta marrazkietan.
José Ramón Prieto Bilduman espazioa eta eskultura ere aztertzen dira, besteak beste, Ángela de la Cruz, Monika Sosnowska, Tatiana Trouvé eta Cristina Iglesiasen obra nabarmenen bidez.
Artista horiek oso lan pertsonalak egiten dituzte: pintura desegitea, Angela de la Cruzek tradizionalki ulertzen duen bezala, eta lurralde berriak sortzea, espazioarekin eta testurekin lan eginez, Cristina Iglesiasen ibilbidean nabarmentzen den bezala. Mende hasierako kobrearen gaineko serigrafia batekin irudikatua – bata 1999koa eta bestea 2001ekoa –, artista donostiar honek teknika artistikoen hibridazioa defendatzen du, existitzen diren espazio ezak sortzeko ezinbestekotzat, horiek ere XXI. mendeko publikoa barneratzen eta liluratzen baitute.
